Bijna tien jaar na de productie Gelukkig zijn, naar het nummer van Ann Christy, heeft Theater van A tot Z een nieuwe voorstelling klaar vol Nederlandstalige muziek: Dag Vreemde Man, met opnieuw Ann Christy als titelsong. Ondertussen zijn er al meer dan 40 voorstellingen verkocht en zal de groep deze zomer te zien zijn op de Gentse Feesten. Ook deze show lijkt een succes te worden met Peter Schoenaerts (tekst en regie) en Andy Dhondt (koorleider) in de artistieke cockpit en een groep anderstaligen op de planken.
Zie ze stralen, die groep van twaalf zangers uit alle hoeken van de wereld, zingend in het Nederlands, vol overgave en goesting, inclusief charmant accent. Bij Mag ik dan bij jou pink ik een traan weg, de zeggingskracht van Ik mis je zo was nooit eerder zo groot. Theater van A tot Z maakt theater voor bijzondere doelgroepen. De organisatie onderscheidt zich van andere theatergroepen door ook die mensen naar het theater te halen die uit zichzelf niet zouden komen of weinig cultuurervaring hebben. Dat kunnen anderstaligen zijn, maar ook jongeren uit het middelbaar onderwijs, kleuters, mensen met een beperking, noem maar op.
Haal jij bewust bijzondere doelgroepen naar het podium?
Peter Schoenaerts: 'Dat is organisch gegroeid. Mijn eerste voorstelling voor anderstaligen dateert van 2001: Meer is altijd beter. Ik gaf toen nog Nederlandse les aan het Instituut voor Levende Talen in Leuven. Meer dan 20 jaar geleden bestond er eigenlijk geen theater voor anderstaligen. Een toneelstuk in eenvoudig Nederlands vulde meteen een leegte. We hebben geruime tijd producties gemaakt met native speakers op het podium. Maar er knaagde iets. Ik vond het vreemd dat de doelgroep van anderstaligen zelf niet meespeelde op de scène.
Zo ontstond Gelukkig zijn in 2015-2016: een voorstelling waarin er niet alleen gesproken, maar ook veel gezongen wordt. Door de anderstaligen zelf. Omdat ik twijfelde over de haalbaarheid van een volledig toneelstuk in het Nederlands met anderstaligen zocht ik namelijk naar een mogelijkheid om taal te overstijgen. Zo kwam het dat we theater brachten waarin de hoofdmoot uit Nederlandstalige muziek bestond. De zalen vulden zich rijkelijk met een diverse mix van mensen: Nederlandstaligen die van het repertoire houden, anderstaligen die hun familie of vrienden kwamen aanmoedigen of die meer Nederlands wilden leren (OKAN-leerlingen). Een gouden idee, en nog lang voor de populariteit van Like me! (lacht)'
Er volgden 63 shows met professioneel ondersteunde amateurs. Wil je dat gigantische succes nu evenaren met de nieuwe voorstelling Dag Vreemde Man?
Peter Schoenaerts: 'Ik had de aandacht voor Gelukkig zijn destijds niet verwacht. We zijn toen in de Zevende Dag te gast geweest, Het Journaal is komen filmen, we hebben op de Gentse Feesten gestaan en Boterhammen in het park mogen openen. Door het grote succes en de vraag naar meer, zijn we over nieuw liedrepertoire beginnen nadenken, met muziek uit Vlaanderen én Nederland en met een nog professionenelere aanpak. De output is ook groter: Bij Gelukkig zijn brachten we ook een partiturenboek uit en een cd'tje met 3 liedjes. Nu zijn er een partiturenboek, een oefenboek Nederlands en een cd met 6 liedjes. Of we aan evenveel voorstellingen geraken, weet ik niet, maar er liggen er toch al meer dan 40 vast, verspreid over heel Vlaanderen en Brussel!'
Voor niet-professionele liefhebbers betekent dit project een serieuze investering en een stevig engagement. Hoe behoud je de motivatie?
Peter Schoenaerts: 'Het project vraagt natuurlijk veel van de acteur-zangers, maar de hoge professionele omkadering motiveert hen. Chris Carlier als professionele arrangeur voor de koorarrangementen - hij leverde ideaal materiaal om van te vertrekken, een schare professionele muzikanten die de backing tracks opnamen met o.a. Jef Neve aan de piano bij één nummer, Hanne Schillemans voor de smaakvolle choreografie, Inge Frank voor de zangtechniek en last but not least Andy Dhondt voor het voorbereidend instudeerwerk van de partituren.'
Andy Dhondt: 'Het is zeker pittig. Tussen september en begin februari werkte Peter iedere woensdagavond een drietal uren aan acteren, praten, uitspraak, improvisatie en liedjesteksten analyseren zodat iedereen goed weet wat hij zingt. Op zaterdag werd dat werk in de voormiddag verder gezet. In de namiddag oefende ik met hen op de muziek. Dat betekent dat je in totaal zo'n negen uur per week aan het repeteren bent, zonder de tussentijdse zelfstudie thuis.'
Peter Schoenaerts: 'De groep is divers: er zitten expats tussen en vluchtelingen, studenten, werkenden en werklozen. We werken met een poule van 20 in totaal waarvoor we er per voorstelling 12 nodig hebben, die dus in roulatie optreden. Het is een puzzel om voor elke voorstelling de juiste bezetting, ook in functie van de stemverdeling, te garanderen, maar het lukt. Het merendeel is extreem gemotiveerd. Ze krijgen er ook zoveel voor terug: heel wat kennis van het Nederlands, maar daarnaast ook podiumervaring en mooie vriendschapsrelaties.'
Waar lag jouw focus, Andy, als koorleider?
Andy Dhondt: 'We hebben bijna 20 zaternamiddagen, dus zo'n 60 uren gerepeteerd aan het muzikale aspect van de show. Daarbij is het belangrijk te vermelden dat ik steeds oefende in functie van zelfstandigheid, zodat de zangers zonder dirigent hun ding kunnen doen op het podium. Een dirigent op het podium zou bijzonder eigenaardig ogen in dit concept. Vergeet ook niet dat het begrip dirigent de meeste zangers eerder vreemd is: ze hebben nog nooit eerder in een koor gezongen.
Ik coachte voornamelijk op interpretatie, stemgebruik en uitstraling. Of ik oefende op de combi met de bewegingen of het vanbuiten zingen, maar ik gaf niets aan zoals een dirigent dat zou doen. Daarnaast moest ik iedereen klaarstomen om met een backing track te zingen. Er staan namelijk geen live muzikanten op het podium, de begeleidingen zijn op voorhand in een studio opgenomen om enerzijds kosten te kunnen sparen tijdens de shows, maar ook en vooral om te zorgen dat de muziek overal identiek klinkt, wat voor meer houvast zorgt bij onze zangers, van wie de meesten niet veel podiumervaring hebben. Mijn taak zit er nu grotendeels op, nu de voorstellingen lopen, afgezien van een terugkommoment.'
Tegelijkertijd hechten jullie ook belang aan de eigenheid van de acteur-zangers.
Peter Schoenaerts: 'Ik wil in de voorstelling geen dwangmatig 'Hier spreekt men Nederlands-gevoel' opwekken. Daarom zal je op enkele momenten a cappella kinderliedjes horen, in de eigen taal van de zangers: Lingala, Spaans, Arabisch, enz. Dat zijn momenten van breekbaarheid en met een uiterst persoonlijke invulling. Je hoort het gemak, de eenvoud en authenticiteit waarmee iedere zanger zingt. Het is relevant die meervoudige identiteit te tonen en zo te erkennen dat de zangers niet van hier zijn. Dat het publiek er zich van bewust is dat de mensen op het podium afkomstig zijn van een andere plek in de wereld. De kinderliederen symboliseren de kindertijd en wekken herinneringen op naar een vorm van thuis zijn.'
Andy Dhondt: 'Het signaal dat zo'n voorstelling geeft, vind ik ontzettend belangrijk: iets op poten zetten met anderstaligen uit uiteenlopende culturen is niet evident. Het zijn geen professionele muzikanten, maar ze tonen zoveel doorzettingskracht en overtuiging. Ik ben ontzettend fier op hen. De voorstelling heeft impact. Regelmatig huilen toeschouwers van ontroering. Eén van onze zangers dacht dat ze huilden omdat ze het niet mooi vonden, want in zijn cultuur huilen mensen enkel van verdriet. Als we dat gevoel kunnen teweegbrengen, hoop ik dat wereldproblemen als migratie en de vluchtelingencrisis door een andere bril kunnen bekeken worden, dat we verbinding creëren tussen uitvoerders en publiek.'
Wat motiveerde jullie in eerste instantie om deel te nemen aan dit project en hoe ervaren jullie de productie?
Jauline Mokam Neguem (uit Kameroen): 'Voor mij is zingen een passie. In Kameroen zong en speelde ik ook in een bandje. Dankzij mijn lerares Nederlands werd ik op de hoogte gebracht van de auditie waar ik enthousiast voor inschreef.'
Katleen De Smedt (uit België): 'Na de vorige productie, Gelukkig zijn, ontstond er een zelfstandig koor op vastere basis: Koruso. Daar belandde ik na een tijdje in, hoewel ik niet aan Gelukkig zijn had meegedaan. Ik hou van de contacten met zangers uit alle hoeken van de wereld. Helaas heeft Koruso de coronaperiode niet overleefd en was ik maar wat blij dat er een nieuwe productie gemaakt werd en ik als enige niet-anderstalige mocht meezingen in opnieuw een multiculturele groep.'
Jauline Mokam Neguem: 'Ik heb hier veel interessante mensen ontmoet, we zijn echt vrienden geworden. Alles wordt professioneel aangepakt en is perfect geregeld. Dat is zalig. Ook al verstaan wij elkaar niet altijd volledig, het zingen en dansen brengt magie in de communicatie. Bovendien mogen we toch onszelf blijven op het podium. We leren tal van passen en bewegingen, maar iedereen kan er zijn eigen invulling aan geven.'
Katleen De Smedt: 'We krijgen zoveel mooie kansen. Nu in de paasvakantie gaan we zelfs op op uitnodiging van de vakgroepen Nederlands van universiteiten in Polen, Hongarije en Tsjechië - ja, daar wordt ook Nederlands gegeven - optreden in Wroclaw, Budapest en Olomouc!'
Ook al verstaan wij elkaar niet altijd perfect, het zingen en dansen brengt magie in de communicatie.
Lees meer
- Net zoals bij Gelukkig zijn zijn de heerlijke vierstemmige bewerkingen met eenvoudige pianobegeleiding verkrijgbaar in een smaakvolle liedbundel Dag Vreemde Man. Aanschaffen kan via de webshop van Koor&Stem. Link naar webshop.
- De zangers uit Dag Vreemde Man namen zes liedjes uit de voorstelling op op cd. Die kan je hier aankopen.
- De speellijst met de voorstellingen van Dag Vreemde Man vind je hier.
