Kruistocht, een queeste voor kinderrechten

Een bende enthousiaste kinderen, een reusachtig digitaal moederbord op de scène en een repetitor die het orkest reduceert aan de piano én zachtjes beatboxt - 'dat was het kloppende hart van de voorstelling', horen we later. Het is paasvakantie, maar de kinderen van de Kopergietery en de kinderen van het kinderkoor van Opera Ballet Vlaanderen (OBV) komen maar liefst vijf lange dagen achter elkaar repeteren in de opera van Gent, als echte professionals. Met Kruistocht is het de eerste keer dat het kinderkoor van Opera Ballet Vlaanderen een belangrijke rol heeft in een grootschalige productie tussen opera’s van Wagner en Mozart.

Ook na de paasvakantie volgen nog vijf grote repetities. Op 27 april gaat een nieuwe productie in première, Kruistocht, waarin kinderen, zowel zingend als spelend een belangrijke rol innemen. Johan De Smet schreef het verhaal, Frederik Neyrinck de muziek.

ONTSTAAN & VERHAAL

Johan De Smet straalt. Hij spreekt enthousiast, vlot en duidelijk, nog vol adrenaline door de repetitie waar hij erg tevreden over was. De Smet staat in het hart van de productie: Als librettist legde hij de basis voor het verhaal van Kruistocht, als regisseur speelt hij verbindingsofficier tussen muziek, beeld en spel, als artistiek leider van de Kopergietery zet hij tevens de lijnen uit van zijn organisatie. Johan De Smet: ‘De Kopergietery is een creatiehuis met en voor een jong publiek met een focus op theater, dans en muziek. Ik vat onze activiteiten graag samen in creëren, reizen en ontvangen: We reizen rond met onze eigen producties, we creëren samen met de kinderen en tot slot ontvangen we ook geregeld binnen- en buitenlandse gastgezelschappen in onze zalen waarmee een artistieke verbintenis ontstaat.’

Frederik Neyrinck is momenteel actief bij I SOLISTI en Muziektheater LOD, als residentiecomponist, en krijgt regelmatig compositieopdrachten. Frederik Neyrinck:’ Voor kinderen schreef ik nog niet veel. In de bundel Als de bomen straks gaan rijden, zal mijn hoofd dan blijven staan? vind je Computersnoer, computerslang voor Huniyagar vzw. Het schrijven voor kinderkoor is voor mij niet anders dan voor andere bezettingen, hoewel het natuurlijk zijn eigenheid heeft.’

ks-operagent_hr-0014-3056.jpg

Frederik Neyrinck © Jeroen Vanneste

Hoe ontstond deze productie en de samenwerking?

Frederik Neyrinck: ’Johan en ik werkten al eerder samen in Homo Deus Frankenstein, in 2018, voor het Klarafestival. Ook die voorstelling was voor een jong publiek bedoeld, maar zonder dat de kinderen als uitvoerders op het podium stonden. Na deze productie was er interesse vanuit Opera Ballet Vlaanderen om met ons beiden opnieuw samen te werken. Ik ben verheugd. Met Kruistocht zal mijn muziek voor het eerst in Opera Ballet Vlaanderen gespeeld worden.’

Met Kruistocht zal mijn muziek voor het eerst in Opera Ballet Vlaanderen gespeeld worden.

Johan De Smet: ‘Tegelijkertijd wilden wij, de Kopergietery, na Homo Deus, heel graag verder werken met Frederik, die als componist met zijn hedendaagse muziek een nieuw koloriet binnenbracht. We hadden veel goesting om die samenwerking verder te zetten.’

Johan De Smet: ‘In onze zoektocht naar een thema kwamen we al snel terecht bij onze doelgroep: de kinderen. Ze staan centraal in de werking van de Kopergietery en verdienen een groot verhaal in deze belangrijke samenwerking met OBV. Zo ontstond het idee om de rechten van het kind centraal te stellen én hen als belangrijke spelers mee op het podium te zetten. Als kind is Kruistocht in Spijkerbroek altijd in ons blijven te zitten, we wilden die tocht en de manier waarop kinderen met elkaar omgaan graag meenemen naar het heden en de toekomst zonder dat het daarom een theatrale vertaling van het boek moest zijn. Evenzeer bleef de iconische foto van Aylan, het driejarige kind dat in september 2015 aanspoelde op de Turkse kust, hangen. Hoe kan het dat we in deze tijd kinderen geen mogelijkheid geven om een ander leven te leiden? Wiens verantwoordelijkheid is dat, hadden we iets kunnen doen, wat hadden we kunnen doen? Die verschillende invalshoeken en beelden hebben zich allemaal met elkaar vermengd en brachten ons tot een nieuw libretto.’

Kinderen staan centraal in de werking van de Kopergietery en verdienen een groot verhaal in deze belangrijke samenwerking met OBV.

Johan schetst: ‘Het verhaal is een zoektocht naar kinderrechten. De volwassen Rosa komt uit een niet gedefinieerde toekomstige tijd, een tijd waarin de wereld zichzelf wellicht heeft opgebrand of zich heeft laten overstromen. In het nu ontmoet ze kinderen die op zoek zijn naar een beter leven, hen aangepraat door de Money Monks, toonbeeld van de allesverslindende ambitieuze financiële rijkdom. De Money Monks gaan voor harder en sneller: de maakbaarheid van het leven waar je keihard voor moet werken, als je de juiste leiders volgt. Je zou het neoliberalisme kunnen noemen, een soort Dubai, het snelle geld. Op scène zal je een groot digitaal moederbord zien, van de Money Monks, waarmee alle kinderen verbonden zijn en waarvoor zij werken.’

Johan De Smet: ‘Maar wat zit er achter die blingbling? Welke kobaltmijn zit er achter iedere gsm? Dat zijn vragen die we willen aankaarten in de voorstelling. De kinderen zijn stuk voor stuk op zoek naar een ander leven, weg van hier, een ander Niehier, een betere versie van het ‘hier’. Voor Niemandskind betekent het een mama hebben, voor het stomme kind Silencia betekent het een stem krijgen, voor het uitgebuite kind betekent het vrijheid. Aiko is uitverkoren door de Money Monks om de kinderen de weg te tonen. Door de confrontatie met kleine vragen die ze zelf stellen komen er scheuren in de ambitie om naar het Niehier van de Money Monks te gaan. Langzaam wordt duidelijk dat een ander Niehier belangrijker is, een Niehier waar de kinderen zelf voor staan: het recht op een eigen plek, een eigen stem, het recht op veiligheid, het recht op onderwijs.’

VERTALING NAAR THEATER

Hoe vertaalden jullie het verhaal naar een libretto en uiteindelijk naar muziektheater?

Frederik Neyrinck: ‘We hadden al samengewerkt, dus we voelden elkaar goed aan. Vooraf bespraken we de ideeën die tekstueel en muzikaal aanwezig dienden te zijn, de ruggengraat van het stuk. Bepaalde elementen bleken daarin overheersend: de tocht, het gevoel van troost, de fascinatie voor de zee, het aan de rand van het land staan en uitkijken naar een land achter de zee.’

Johan De Smet: ‘Voor mij moest de muziek centraal staan. Ik wilde een muzikaal hart, als onderstroom doorheen de voorstelling. Daarbij beoogde ik beelden, hier geweldig vorm gegeven door Kenneth Michiels, cineast, met wie we voor Homo Deus Frankenstein ook al samenwerkten. Kenneth gebruikt poëtische, magisch realistische taferelen, maar ook harde realistische beelden van kinderen in slavernij, overal ter wereld.’

Frederik Neyrinck: ‘Er zijn gesproken en gezongen passages. De spreekrol van Rosa krijgt een zingend geweten dat mee nadenkt, Clio, vertolkt door Laurence Servaes. Ook het geweten van Aiko zingt mee in de figuur van Jaouad Alloul. Zij brengen een eigen kleur en muzikaliteit in het verhaal.’

DIVERSITEIT TROEF IN DE PARTITUUR

Die muzikale vertaling klinkt als een uitdaging, met zo’n diverse cast: acteurs, kinderkoor, een klassieke zangeres als Laurence Servaes naast Jaouad Alloul, elektropunk van de Compact Disc Dummies naast een symfonisch orkest. Dat heb je allemaal verenigd in je partituur.

Frederik Neyrinck: ‘Naar die diversiteit zijn we bewust op zoek gegaan. De thematiek die we aansnijden is universeel. Dan is het belangrijk dat je soorten muziek aanbiedt die heel divers zijn, zonder dat het een pastiche wordt. Hoe verschillend die muziek ook is, er is altijd een soort van gemene deler. De luidste bassen in elektronische muziek kan je altijd linken aan aspecten uit de klassiek. Je moet gewoon de tijd nemen om die transitie te maken en het te bedenken. Daar wil ik naar op zoek gaan, verbinding van de verschillende stijlen en muzikale talen.’

Gedurende de volledige voorstelling vertrekt de muziek vanuit groove en stuwing, tevens symbool voor de tocht van de kinderen.

Frederik Neyrinck: ‘Qua instrumentatie koos ik voor een symfonisch orkest in de orkestbak en een kamermuziekensemble van viool, accordeon en klarinet op de scène. Daarbij komt de elektronica van de Compact Disc Dummies. Gedurende de volledige voorstelling vertrekt de muziek vanuit groove en stuwing, tevens symbool voor de tocht van de kinderen. Muzikaal valt dat eenvoudig te linken aan de muziek van de Dummies, die in hun elektronische synthesizerklanken voortdurend met stuwende beats werken. Af en toe schreef ik enkele intieme momenten voor het kamermuziekensemble op het podium, maar ook dan denk ik vanuit puls, vanuit de hartslag die al vanaf het begin van het werk te horen is in het slagwerk.’

De Compact Disc Dummies, als de Money Monks, schreven ook een deel van de muziek. De muziek komt dus niet alleen van jou?

Frederik Neyrinck: ‘Inderdaad. Het orkest gaat slechts deels mee in de lijnen van hun songs en vormt een eigen stem. Dat past ook binnen de dramaturgie van het verhaal waarin de kinderen eveneens in het verhaal van de Money Monks niet helemaal volgen.’

Frederik Neyrinck: ‘De elektronische muziek van de Dummies is natuurlijk verrassend binnen de operacontext, maar past perfect binnen de dramaturgie als geluiden van hun reusachtige machine, centraal op scène. Zij leveren beats, en manipuleren live klanken aan synthesizers. Omwille van die boeiende klankwereld bekijken we overigens of de Compact Dummies in bepaalde scènes nog zaken kunnen toevoegen. Zo kun je overlap creëren en stijlen die ogenschijnlijk ver van elkaar liggen verbinden.’

 

ACTERENDE EN ZINGENDE KINDEREN

We kennen je niet als koorcomponist, maar hier schreef je partituur waarin het kinderkoor een belangrijke rol inneemt.

Frederik Neyrinck: ‘Voor kinderen schreef ik inderdaad nog niet veel. Daarom voerde ik op voorhand een aantal gesprekken met de kinderkoordirigent, Hendrik Derolez. We hebben bekende kinderkoorwerken uit de opera en het hedendaagse kinderkoorrepertoire samen doorgelezen.’

Kinderen van de Kopergietery en kinderen van het kinderkoor, matcht dat op scène?

Johan De Smet: 'Het kinderkoor zingt, de kindacteurs spreken, in een gelijke verhouding. Niemand neemt het overwicht. We noemen het toch opera omdat we de muzikale onderbouw van orkest of kamermuziekensemble gedurende de volledige voorstelling aanwezig houden.’

Frederik Neyrinck:'Ik heb in mijn compositie bovendien ruimte gelaten om de muzikaliteit van alle kinderen een plaats te geven, ook de acterende kinderen van de Kopergietery. Zo benaderen we de kinderen als één groep, zangers en acteurs samen.’

Johan De Smet: ‘We zoeken inderdaad naar een gezamenlijke muzikaliteit: de kinderen scanderen, voeren een stokkendans uit, bewegen. De bekerchoreografie van de Cupsong hebben alle kinderen moeten oefenen, bij de ene ging dat al vlotter dan bij de andere. Dat is ook de kracht van de voorstelling: iedereen is bereid om buiten zijn comfortzone te treden in de artistieke ontmoeting met elkaar.’

Met Kruistocht is het de eerste keer dat het kinderkoor van Opera Ballet Vlaanderen een grote rol heeft in een grootschalige productie tussen opera’s van Wagner en Mozart.

Voorstelling bekijken?

Kruistocht, een queeste voor kinderrechten, speelt van 27 april tot 4 mei in Opera Gent en vanaf 26 oktober in Opera Antwerpen. Er zijn ook schoolvoorstellingen voor leerlingen vanaf 10 jaar.
Info en tickets