Pianist Julien Libeer is artistiek directeur van Singing Molenbeek, een prachtig initiatief dat in 2014 door tenor Zeno Popescu in de Brusselse gemeente Sint-Jans-Molenbeek werd opgericht. Hun missie is om kinderen van 8 tot 12 jaar, met diverse nationaliteiten en culturele achtergronden samen te laten musiceren.
Libeer en Popescu zijn ervan overtuigd dat muziek een fundamenteel element is van het onderwijs en van het gemeenschapsleven. Julien Libeer benadrukt evenwel dat Singing Molenbeek geen sociaal project is: het draait puur om de passie voor muziek, het toeleven naar een concert is veel belangrijker is dan het toonmoment zelf. ‘Muzikanten spelen graag concerten maar er gaat niets boven het trage wordingsproces, de bijna meditatieve ervaring van het regelmatig oefenen, de dagelijkse betrokkenheid bij muziek ver weg van het podium en de schijnwerpers. Er is een permanente dialoog met schoonheid in de dagelijkse activiteiten. Het geeft een richting en een doel aan je leven.’
Bezielers Julien Libeer en Zeno Popescu
Voor Julien Libeer ligt deze transformerende meerwaarde aan de basis van Singing Molenbeek. Singing Molenbeek is niet louter een hobby, het creëert ook toegang tot cultuur in het algemeen en muziek in het bijzonder. Het ontsluit culturele mogelijkheden in de directe omgeving van de kinderen én ver daarbuiten. Daarbij is er geen grote theorie, maar probeert het duo om samen met de kinderen tot een mooi resultaat te komen. En het werkt.
Singing Molenbeek ontsluit culturele mogelijkheden in de directe omgeving van de kinderen én ver daarbuiten.
Zeno Popescu is dirigent van de – ondertussen in 2022 - tweehonderdtwintig kinderen uit negen scholen. ‘Ik ben opgegroeid in een orthodoxe kerk, de kerk van mijn vader’ zegt hij. ‘Mijn vader was een orthodoxe priester en op een dag vroeg hij mij om mee te zingen met het koor dat vooral uit oudere mensen bestond. Toen ik begon te zingen ervaarde ik een enorme liefde en bewondering. Misschien is dat wel de reden waarom ik ben beginnen werken met kinderen; elke keer als ze zingen kunnen ze hun stem laten horen en voelen ze de kracht van mensen die naar hen komen luisteren’. Zeno is een klassiek geschoolde tenor – hij zingt bij de Opéra Royal de Wallonie - maar gelooft voor dit project eerder in intuïtief musiceren dan in stelselmatige methodes zoals solfège.
Zeno: ‘Er wordt tijdens de lunchpauze op school gerepeteerd, inschrijven in een of andere academie of muziekschool is niet nodig. Ik probeer vanuit mijn liefde en passie voor muziek de kinderen te inspireren. Daarnaast is onze werking opgebouwd rond vijf sleutelbegrippen: luisteren, amusement, vertrouwen, solidariteit en discipline. In een ontspannen maar gedisciplineerde sfeer samenwerken met wederzijds respect, daar draait het om.’
22 maart 2016, een sleutelmoment
Na een aarzelende start in 2014 overtuigden de aanslagen van 22 maart in 2016 Zeno om het initiatief met nog meer energie en enthousiasme gestalte te geven. ‘We waren aan het repeteren toen we het nieuws hoorden’, herinnert Zeno zich. ‘Angstige ouders kwamen hun kinderen oppikken maar bleven samen al luisterend troost zoeken bij elkaar. Dat was voor mij het teken dat wat we doen waardevol en misschien zelfs noodzakelijk is’.
Angstige ouders kwamen hun kinderen oppikken maar bleven samen al luisterend troost zoeken bij elkaar. Dat was voor mij het teken dat wat we doen waardevol en misschien zelfs noodzakelijk is.
Ook internationaal wordt Singing Molenbeek opgepikt. Via een post op de Facebookpagina van Julien Libeer ontdekte de redactie van Witteman Podium Live het project. Na een bezoek in Brussel om een reportage te draaien voor TV NPO1, werden ze samen met Julien Libeer en violist Lorenzo Gatto uitgenodigd voor een live uitzending die werd bekeken door 250.000 kijkers. ‘Het is een droom die uitkwam’ zegt Zeno glunderend. De commentaren in de reportage van de kinderen en hun ouders spreken boekdelen en geven een mooi beeld van hoe zij het initiatief omarmen: 'Zingen is een universele manier om gevoelens te uiten.' 'Musiceren helpt om slechte herinneringen te verwerken en op een positieve manier te kijken naar de toekomst.'
Het zijn maar enkele reacties maar het geeft nadrukkelijk weer hoe het werk van Zeno wordt gewaardeerd. De directies van de betrokken scholen merken daarnaast ook op dat de kinderen die lid zijn van het koor duidelijk progressie maken en geconcentreerd hun schoolwerk tot een goed einde brengen
Wisselwerking
Julien is quasi vanaf het begin bij het initiatief betrokken: ‘Zeno belde me en vroeg me bijna verontschuldigend of ik zin had om het koor te komen begeleiden. Op een kapotte piano dan nog wel (lacht). Maar van het een kwam het ander: stilaan begonnen we samen te werken aan een repertoire en aan echte muzikale doelstellingen. We gaan met dit initiatief de wereld zeker niet veranderen maar het brengt alleszins iets teweeg en niet in het minst bij de kinderen zelf! Kinderen die in het begin rebels waren, zijn nu uitgegroeid tot steunpilaren van het koor. De allereerste repetities waren chaotisch en niet gemakkelijk. Maar stap voor stap wierp de aanpak van Zeno zijn vruchten af. Ik ben zeker geen psycholoog maar ik weet wel dat onderzoek aantoont dat muzikale activiteit effect heeft op het structurerend functioneren van het menselijk brein.’
En Julien beaamt wat Zeno vertelt: ‘Toen we begonnen met concerteren – o.a. Flagey biedt Singing Molenbeek al enkele jaren een podium aan – kwamen de ouders en vrienden van de ouders mee. Daardoor ontstond er een bijzondere dynamiek in de concertzaal. Mensen ontmoetten elkaar in een ongedwongen sfeer rond een gemeenschappelijk doel: hun kinderen zien genieten van het samen musiceren. Als je een steentje, hoe klein ook, in een vijver gooit, krijg je grote cirkels op het wateroppervlak. Dat is wat we zoeken’.
Maar ook voor Julien is de weg naar het resultaat veel belangrijker dan het resultaat zelf: ‘Het leven als solist kan hermetisch zijn. Singing Molenbeek en de samenwerking met Zeno Popescu geven mij het gevoel dat ik met iets nuttigs bezig ben. Bovenal haal ook ik inspiratie uit de ongelooflijke onbevangenheid en energie van die jonge gasten. Klassieke muziek is een genre waarin het gewicht van de geschiedenis heel hard op je schouders drukt. Je durft dan wel eens de speelvreugde te vergeten en de bevoorrechte positie die je hebt deelgenoot te kunnen zijn van zoveel moois. De kinderen van Singing Molenbeek maken me er telkens opnieuw attent op.’
Zingen om samen te leven
Zingen om samen te leven is het motto van deze vrolijke bende. Maar dat deze vrolijkheid gepaard kan en zelfs moet gaan met keihard werken beseffen de kinderen maar al te goed. Dat ze daarin begeleid en ondersteund worden door enkele topmusici zorgt voor prachtige resultaten. Het is een initiatief dat bijzonder veel respect verdient en krijgt.
Volgens Zwitsers filosoof Peter Bieri (beter bekend onder zijn pseudoniem Pascal Mercier) is samen zingen een goede manier om ‘de andere’ en vooral jezelf beter te leren kennen om tot een bepaalde vorm van gemeenschappelijke vrijheid te komen. Singing Molenbeek is daar een prachtig voorbeeld van.
Meer Singing Molenbeek
Singing Molenbeek nam in 2018-2021 ook deel aan het internationale project MoSaIC van Koor&Stem.
Bekijk hier het interview naar aanleiding van het project.
Bekijk hier de buitenconcerten in juni 2021 tijdens de corona-epidemie.
