'We willen de stereotypen doorbreken'

Op bezoek bij homomannenkoor Cantarelli uit Leuven en een gesprek met Arto Van Bouwel, dirigent van het gemengd holebikoor Pink Noise uit Antwerpen. 

Ik had zo mijn vooroordelen alvorens ik een repetitie van Cantarelli, ontstaan uit het Holebihuis Vlaams-Brabant en gevestigd in Leuven, ging bijwonen. Dat merkte ik, toen ik enigszins verbaasd was over hoe gewoontjes het er eigenlijk aan toeging. Afgezonderd van enkele LGBT-brochures (nvdr. Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender) in één van de vele kasten van de repetitiekamer, zou je denken dat het om een parochiekoor ging. Niet dat het koor zijn LGBT-verwantschap onder stoelen of banken steekt. Integendeel. ‘Als we optreden vermelden we steeds dat we ontstaan zijn uit het Holebihuis. Meer fuss maken we daar niet rond. Maar we vinden het wel belangrijk om het altijd aan te kondigen’, vertelt Jo Robbelein, de voorzitter van Cantarelli.  

‘Op die manier zijn we passief aan het actievoeren’, legt Dimitri Cools uit, die voorgesteld werd als Cantarelli’s “schatmeester, oeps, penningmeester.” Dit  passief activisme gebeurt volgens hen ook wanneer het koor samenwerkt met andere koren, aldus Dimitri. ‘Onlangs hebben we samengewerkt met een parochiekoor waarvan de leden wat ouder waren dan wijzelf. Ze geloofden alle cliché’s over holebi’s die een mens maar kan bedenken’, lacht Sam Verlinden, de dirigent van Cantarelli die me tijdens de repetitie had verstomd door moeiteloos met alle stemmen mee te zingen. 'In het begin leken ze gechoqueerd, tegelijkertijd waren ze ook nieuwsgierig. De blik in hun ogen sprak boekdelen: “Zijn ze echt zoveel anders dan wij? Gedragen ze zich anders?” Wanneer ze vaststelden dat dat niet zo was, veranderde hun houding compleet. Die stereotypen willen we graag doorbreken. Daarvoor hoeven we niet op de barricade te gaan staan, maar gewoon onze geaardheid niet wegmoffelen, ervoor uitkomen.’  

Gelijkgestemde zielen 

Ondertussen vroeg ik me af of er nog andere redenen waren om lid te worden van Cantarelli, afgezien van de activistische drijfveer en de liefde voor de muziek. Misschien maakten sommige leden wel eerst deel uit van een gewoon koor, maar voelden ze zich daar niet zo goed? Sam, die al in verschillende koren gezongen had – en overigens ook ooit deel uitmaakte van het LGBT-orkest van Keulen – dient me van antwoord: ‘Bij de andere koren zong ik heel graag, maar daar stopte het dan. Na het zingen ging ik gewoon naar huis. Bij Cantarelli vind ik echter een sfeer van gelijkgestemde zielen.’  

Sam: ‘Gemengde LGBT-koren zijn er – voor zover ik weet – nog in Antwerpen en Brussel en de holebivereniging in Gent heeft ook een vrouwenkoor.’ Het Leuvense koor is het eerste – en voorlopig het enige – Belgisch homomannenkoor. ‘In Parijs is er nog Melo’Men, in Berlijn het Homophilharmonisches Chor, Manoeuvre in Amsterdam en een hele reeks Gay Men’s Choruses in Londen, New York City, San Fransisco, Los Angeles.’ Het Gay Men’s Chorus of Los Angeles, of GMCLA in het kort, bestaat al sinds 1979. GMCLA doet het zo goed dat het al veertien cd’s uitbracht en in verschillende populaire televisie-uitzendingen verscheen, waaronder de Oscaruitreikingen in 2012. Het Amerikaanse mannenkoor telt zomaar 250 leden.'

Voorlopig kan Cantarelli van dat indrukwekkend aantal leden alleen maar dromen. Aangezien Leuven een studentenstad is, zijn er heel wat jonge mannen die aansluiten wanneer ze op kot zitten in Leuven, maar terug verhuizen als ze elders werk vinden. Momenteel beslaat Cantarelli’s harde kern ongeveer tien leden. Officieel zijn ze gestart in 2010, maar toen draaide alles nog op een laag pitje. ‘Het begon met een vriendenclubje in het Holebi-huis dat graag zong’, vertelt Jo Robbelein. ‘In het begin ging het voornamelijk om samenzang. Na verloop van tijd besloten we een versnelling hoger te schakelen en evolueerden we naar een klassieker kamerkoor met een heel breed repertoire: Schubert, Mozart, Mendelssohn, .. In de toekomst willen we zeker eens een stuk van Schumann zingen. We brengen ook klassieke pop zoals The Beatles. ’  

Niet iedereen kan noten lezen wanneer ze zich aansluiten bij Cantarelli, maar Sam biedt notenleer aan zodat ze hun achterstand kunnen inhalen. ‘We vinden het heel belangrijk dat iedereen kan aansluiten, ongeacht zijn muzikale voorkennis’, vertelt Dimitri.

Het begon met een vriendenclubje in het Holebi-huis dat graag zong.

Holebihuis 

Het Leuvense Holebihuis zelf is relatief nieuw, maar een jaartje ouder dan Cantarelli. Het Huis bestaat uit verschillende groepen die op hun beurt activiteiten organiseren. Naar buiten toe zijn dat bijvoorbeeld campagnes rond veilig vrijen en soa’s. Het Huis beschikt ook over didactisch materiaal met informatie over holebiseksualiteit. Dit verspreiden ze op scholen of gebruiken ze tijdens evenementen. En dan heeft het ook nog een adviserende rol naar overheden toe. ‘Zo hebben we een lijst gemaakt van kleine beleidsveranderingen die niet veel inspanning of geld vergen, maar wel een grote impact kunnen hebben. Lokale overheden kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat hun documenten genderneutraal zijn. Dat je op een formulier niet hoeft te kiezen tussen ‘moeder’ of ‘vader’, maar dat je simpelweg ‘ouder’ kunt aanvinken. Volgens de laatste statistieken heeft 67% van de Belgische bevolking een grote aanvaarding van holebi’s. Wat mij meteen opviel is die 33%’, aldus Jo. ‘En wat betekenen die cijfers eigenlijk?’ gaat Sam verder. ‘Mensen zeggen wel dat ze er geen problemen mee hebben, maar als je dieper graaft, is het niet altijd zo evident.’ Dimitri beaamt dit: ‘We hebben de wettelijke gelijkschakeling behaald: We mogen trouwen, adopteren, en er is een antidiscriminatiewet. Maar er leeft nog heel veel onderhuids.’  

Sam: ‘Los van het holebi-wereldje, willen we eveneens meedraaien in het algemene koorcircuit.’  Het koor is dan ook goed geïntegreerd in de Vlaamse koorwereld met deelnames aan het Provinciale Koortoernooi van Vlaams-Brabant en het festival Aarschot Volkoren.  

Pink Noise

Pink Noise is een Antwerps holebikoor en werd in 1999 opgericht door Arto Van Bauwel, die als zanger ook actief is in Vocaal Ensemble Arc Sonore: ‘Leden kwamen, leden gingen, soms was de opkomst groot, dan weer wat kleiner, maar door de jaren heen heeft Pink Noise een eigen identiteit en uitstraling gekregen.’ 

Het koor staat open voor iedereen met een goed muzikaal gevoel. Zowel vrouwen als mannen (en alles daartussen) zijn welkom, ongeacht hun geaardheid. Het repertoire van het koor is zeer breed en gaat van oude muziek over romantiek tot barbershop arrangementen. Arto: ‘De muzikale prestatie is nooit een doel op zich maar een uitdaging om in een grote vriendclub de lat telkens een beetje hoger te leggen. Zoals bij veel koren is het sociale contact en engagement ook bij Pink Noise de grote drijfveer.’ 

De muzikale prestatie is nooit een doel op zich maar een uitdaging om in een grote vriendclub de lat telkens een beetje hoger te leggen.

Europese koepel 

Pink Noise is internationaal actief en ook lid van Legato, de Europese koepelorganisatie van LGTB-koren. Om de vier jaar organiseert Legato Various Voices, een internationaal festival voor gelijkgestemde koren. Vorig jaar (nvdr. in 2014) namen er in Dublin ruim 80 koren aan deel. Vooral Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk, landen met sowieso een grote (holebi)koortraditie, leverden de meeste deelnemers. Sommige koren maakten enkel door hun getalsterkte al indruk, andere gezelschappen speelden hun troeven uit in varietégehalte terwijl kleinere ensembles vaak kozen voor muzikale verfijning. De Belgische kleuren werden daar met verve verdedigd door Pink Noise. 'De ervaring om te participeren aan dergelijk groots festival, waar naast het muzikale aspect ook het gevoel van verbroedering een grote rol speelt, was voor de koorleden overweldigend.'

Julie Putseys

Dit artikel verscheen eerder in STAALKAART #30.