Auteursrechten en koorzingen

Als je muziek zingt van componisten die meer dan 70 jaar dood zijn, kan je natuurlijk geen toestemming vragen aan componist noch nabestaanden om het werk te mogen uitvoeren. Die muziek behoort dan tot het publiek domein. Als dat niet het geval is, dien je wél toestemming te vragen. Dat kan rechtstreeks bij de componist, of bij Sabam. Componisten of nabestaanden kunnen er namelijk voor kiezen om de administratieve afhandeling rond de auteurswet in handen van beheersvennootschappen te geven.

Voor uitvoering (publieke mededeling) en opname is dat Sabam. Zij verlenen in naam van de auteur de toestemming tot bijvoorbeeld het uitvoeren van een compositie. In ruil daarvoor betaal je een vergoeding. Als je een concert geeft, doe je aangifte bij Sabam via Unisono. Vermeld hier de composities en geboorte- en sterftedata van de componisten.

Voor alles wat buiten het Sabamrepertoire valt, kan je koor niet gefactureerd worden. Let op, in vocale muziek moet je natuurlijk ook rekening houden met de rechten van de tekstschrijvers of dichters. Hier spelen dezelfde mechanismen.

Wil je meer lezen over hoe je een aangifte doet van je concert, lees dan hier verder.

Ook hier blijft het auteursrecht gelden:

• muziek van auteurs die meer dan 70 jaar dood zijn mag je bewerken
• bij componisten die nog leven of minder dan 70 jaar dood zijn is toelating vereist.

Als het originele liedje of tekst tot het publiek domein behoort (dit wil zeggen dat de auteursrechten verlopen zijn, omdat de auteur al meer dan 70 jaar overleden is), heb je geen toestemming nodig en moet je geen vergoeding betalen om het te bewerken. Als je een bewerking maakt van een liedje uit het publieke domein met voldoende originele inbreng, zal je trouwens zelf auteursrechten op jouw versie kunnen krijgen.

Voor het herwerken van een bestaand nummer waarop auteursrecht rust, zal je wellicht fundamentele veranderingen aanbrengen aan het origineel (bijvoorbeeld een andere tekst, een extra melodievoering, andere instrumentatie, andere akkoorden,…). Daarvoor heb je altijd de expliciete toestemming nodig van de rechthebbenden, dat zijn de auteurs van de tekst, de componist of hun uitgever. Als je de rechthebbende niet kent (bijvoorbeeld bij popmuziek), kan je een beroep doen op de repertoirelijst van Sabam.

Vooraleer je tot concert of opname kan overgaan heb je natuurlijk partituren nodig. Die koop je bij de uitgeverij. Zij geven hedendaags werk uit en sluiten daarvoor met de componist een uitgavecontract af waarbij de componist vergoed wordt voor de verkochte werken.

Daarnaast kunnen uitgeverijen ook werk uit het publiek domein opnieuw uitgeven. Werken uit het publiek domein zijn echter publiek voor iedereen. Dus als je zelf zetwerk wil maken van die composities, is er geen bezwaar. Een aantal mensen deed dat al en bundelde dat materiaal op www.cpdl.org (choral public domain library). De partituren die je daar vindt, mag je waarschijnlijk vrij downloaden en kopiëren. Lees wel aandachtig de disclaimer: vele werken die in de USA tot het publiek domein behoren, zijn in Europa nog steeds beschermd! Daarvoor moet nog steeds de toestemming worden gevraagd. Blijf echter wel kritisch! Het gaat hier namelijk niet om wetenschappelijk onderbouwde uitgaven. Iedereen kan hier partituren achterlaten, de kwaliteit en betrouwbaarheid van de partituur is dus zeer uiteenlopend. Een goede raad: vergelijk steeds met een betrouwbare uitgave.

Meestal niet. Officiële uitgaven mogen niet gekopieerd worden, ook niet als de componist meer dan 70 jaar dood is. Het gaat hier namelijk om de arbeid die de uitgeverij heeft uitgevoerd. Muziek zetten vraagt veel tijd en geduld. Vandaar dat er copyright zit op de partituren. Als de uitgeverij niet meer bestaat, de uitgave niet meer te verkrijgen is en je ook bij de componist en de nabestaanden niet meer terecht kan voor meer info in verband met eventuele recente uitgaven, zit er soms niets anders op dan te kopiëren. Momenteel wordt hiervoor op Europees niveau een regeling uitgewerkt: de richtlijn voor 'Orphan Works'. Ook dit zal in de toekomst collectief kunnen worden geregeld.

Om zich te beschermen tegen de kopieerwoede onder amateurmuzikanten, sloten een aantal uitgeverijen zich aan bij Semu. Semu verdedigt de rechten van de uitgevers. Als zij inbreuken op kopiëren vaststellen, kunnen er hoge boetes volgen. Als koor kan je een licentie nemen bij Semu.

Een aantal hedendaagse componisten valt onder wat zij ‘copyleft’ (als tegenhanger van copyright) noemen. Op hun partituren vermelden ze dat kopiëren wel mag.

Ook koren met een licentie dienen te weten wat ze zingen. Je kan als koor inderdaad een licentie kopen bij Semu waardoor je partituren van uitgeverijen die aangesloten zijn bij Semu mag kopiëren. De lijst van aangesloten uitgeverijen vind je via www.semu.be. Toch dien je nog steeds over één origineel exemplaar te beschikken. Partituren van uitgevers die niet zijn aangesloten bij Semu, mogen ook door koren die lid zijn van Semu niet gekopieerd worden. Muziek vanbuiten aanleren en uitvoeren geeft vanzelfsprekend geen problemen. Koor&Stem is geen uitgeverij en niet aangesloten bij Semu.

Semu biedt momenteel 2 soorten licenties aan, bekijk wat het beste bij jouw koorwerking past:

• Licentie B om te mogen kopiëren indien een originele partituur voorhanden is én de uitgeverij vertegenwoordigd is door Semu.
• Digitale licentie die recht geeft op digitaal gebruik van partituren (doorsturen via email, dropbox, tablet, …) 

Zodra je een partituur digitaal verspreidt, dien je ook een digitale licentie aan te schaffen. Het ontvangen van een digitale partituur via een uitgeverij, vervolgens afdrukken en louter (!) fysiek verspreiden valt niet onder de digitale licentie.

Vanaf september 2024 kan je ook via Koor&Stem beide licenties afsluiten aan gunstige voorwaarden.

Mits je toestemming hebt van de componist of zijn nabestaanden mag je handschriften kopiëren. Zo schonk Raymond Schroyens een aantal partituren aan de bibliotheek van Koor&Stem waarvoor hij Koor&Stem de toestemming gaf die te kopiëren voor eventueel geïnteresseerde dirigenten. Wel is het aangeraden steeds na te gaan of handschriften van componisten ondertussen niet werden uitgegeven en vervolgens de originele uitgaven te kopen en te gebruiken.